6. Sınıf Solunum Sistemi Konu Anlatımı

SOLUNUM SİSTEMİ

Soluduğumuz havada yer alan gerekli gazları hücrelere iletmek ve hücrelerdeki atık gazları vücut dışına taşımak için bir araya gelmiş organların oluşturduğu sisteme solunum sistemi adı verilir. Solunum sistemi gaz alışverişini sağlamakla görevlidir.

Neden Soluk Alıp-Veririz?

1. Hücreler gerekli olan enerjiyi besinleri parçalayarak elde eder. Besinlerin parçalanması için lazım olan oksijen, soluk alma sırasında vücuda alınır.
2. Sonrasında atık madde olan karbondioksitin de vücuttan uzaklaştırılması gerekir. Karbondioksit ve biraz su buharı, soluk verme sırasında vücut dışına atılır.

Solunum Sisteminde Görevli Yapı ve Organlar

Solunum sisteminde görevli yapı ve organlar sırasıyla; burun, yutak, gırtlak, soluk borusu, bronşlar ve akciğerlerdir. Ayrıca diyafram adı verilen kas, solunum sisteminin görevini yapmasına yardımcı olur.

Şimdi de hep birlikte solunum sistemini oluşturan yapı ve organları inceleyelim;

1. BURUN:

   

   • Solunan hava burun aracılığıyla vücuda alınır.
   • Hava burunda bulunan mukus sıvısı yardımıyla nemlenir.
   • Alınan hava kılcal kan damarları sayesinde ısınır.
   • Burundaki kıllar, havada bulunan toz parçalarını tutar.
   • Beş duyu organlarımızdan olan burun, koku almamızı sağlar.

2. YUTAK:

   

   • Ağız ve burun boşluğu ile yemek ve soluk borusu arasında yer alan bir kastır.
   • Burun veya ağız yoluyla alınan hava, yutaktan geçerek gırtlağa gelir.
   • Ağız yoluyla besin alındığı zaman küçük dil soluk borusunu kapatır.

3. GIRTLAK:

   

   • Soluk borusunun başlangıcında yer alır.
   • Kıkırdaktan oluşmuş bir yapıdır.
   • Yutaktan gelen havayı soluk borusuna ulaştırır.
   • İçinde yer alan ses telleri sayesinde ses oluşumunu sağlar.

4. SOLUK BORUSU:

   

   • Üst üste dizilmiş kıkırdak halkadan meydana gelir. (Destek ve hareket sistemi yazımızdan kıkırdak yapıyı inceleyebilirsiniz)
   • Gırtlak ile akciğerler arasında yer alan ve hava iletimini sağlayan yapıdır.
   • Soluk borusunun iç yüzeyi zarla kaplıdır.
   • Bu zarın görevi, hava aracılığıyla gelen toz parçacıklarını tutmak için kaygan ve yapışkan bir salgı üretmektir.

5. BRONŞ:

   

   • Soluk borusu, akciğere girerken iki kola ayrılır. Bu kollara bronş adı verilir.
   • Ayrılan kollardan biri sağ, diğeri ise sol akciğere girer.

6. BRONŞÇUK:

   

   • Bronşlar akciğerlere girdiklerinde daha küçük dallanmış birçok kola ayrılır. Bu dallanmış kolların her birine bronşçuk adı verilir.
   • Bronşlardan gelen havanın alveollere iletilmesini sağlar.

7. ALVEOL:

   

   • Küçük kan dolaşımında, vücutta kirlenen kan temizlenmek için akciğerlerdeki alveollere taşınır.
   • Bronşçukların ucunda yer alan, etrafı kılcal damarlarla çevrili, gaz değişiminin yapıldığı hava kesesi şeklindeki yapılardır.
   • Kılcal damarlarda yer alan kirli kan alveollerde bulunan oksijeni alır, karbondioksiti alveollere verir. Temiz kan akciğer toplardamarı ile kalbe dönerek tüm vücuda yayılır.

8. AKCİĞERLER:

   

   • Akciğerler göğüs boşluğunda yer alır ve göğüs kafesini oluşturan kemikler tarafından korunurlar.
   • Akciğerlerin dışı zarla (plevra) kaplıdır.
   • Bu zar sayesinde akciğerler dış etkenlere karşı korunurlar.
   • Süngerimsi yapıda olmak üzere biri sağda diğeri solda yer almak üzere iki adettir.
   • Sağ akciğer, sol akciğere göre daha büyüktür. Sol akciğerin küçük olması, kalbin burada yer almasındandır.
   • Akciğerlerin yapısında, çok ince duvarları olan alveoller yer alır.
   • Akciğerle kan arasındaki gaz alışverişi alveoller sayesinde gerçekleşir.

9. DİYAFRAM:

   

   • Akciğerlerin çalışmasına yardımcı olan güçlü bir kastır.
   • Diyafram ve kaburga kasları, soluk alıp verme işlemine destek olmaktadır.
   • Kasılma ve gevşeme hareketi yaparak akciğerlere hava giriş çıkışını sağlar.

Soluk Alma:

1. Diyafram ve kaburgalar arası kaslar kasılır.
2. Göğüs kafesi genişler.
3. Akciğerlerin taban kısmı aşağı doğru çekilir.
4. Akciğerler içindeki basınç azalır.
5. Akciğerler genişleyerek içeriye temiz hava dolar.

Soluk Verme:

1. Diyafram gevşer ve kubbeleşir.
2. Kaburgalar arası kaslar gevşer.
3. Göğüs kafesinin hacmi azalır. Yani daralır.
4. Akciğerlerin hareketi yukarı doğrudur.
5. Akciğerler içindeki basınç artar.
6. Akciğerler daralır ve dışarıya kirli hava verilir.

Yetişkin bir birey dinlendiğinde dakikada 15 nefes alıp verirken, spor yaptığında ise dakikada 60 kere nefes alıp verir. (bkz: solunum sistemi)

Solunum Sisteminin Sağlığı Nasıl Korunur?

1. Hava kirliliğinin çok olduğu yani sağlıksız ortamların bulunduğu yerlerde nefes alınacaksa mutlaka maske takılmalıdır.
2. Odamızı sık sık havalandırmalıyız. Bu şekilde odamıza bol oksijen girmesine olanak sağlarız.
3. Sigaradan uzak durulmalıdır. Çünkü sigara solunum sistemine oldukça fazla zarar verir.
4. Grip, nezle gibi solunum sistemi hastası kişilerle yakın temasta bulunmamalıyız.
5. Doğru nefes almak ve vermek istiyorsak; soluduğumuz havayı burundan alıp, ağızdan vermeliyiz.
6. Mümkün oldukça hava kirliliğinin yoğun olduğu yerlerde (egzoz dumanı, fabrika ve evlerin bacalarından çıkan zehirli gazların bulunduğu) yaşamamalıyız.
7. Oksijenin bol olduğu yerlerde yani ormanlık alanlarda spor yapılmalıdır.

Solunum Sistemi Konu Sonu Testi

1-) Aşağıdakilerden hangisi solunum sisteminde görev alan yapı ve organlardandır?

A) Kalp
B) Kalın Bağırsak
C) Mide
D) Bronş

2-) Aşağıda verilen özelliklerden hangisi soluk borusuna ait değildir?

A) Üst üste dizilmiş kıkırdak halkalardan meydana gelmiştir.
B) Akciğerlere hava iletimini sağlar.
C) İçerisinde ses telleri vardır.
D) İç yüzeyi zarla kaplıdır.

3-) Aşağıdaki olaylardan hangisi soluk verme sırasında gerçekleşir?

A) Kaburgalar arası kaslar gevşer.
B) Göğüs kafesi genişler.
C) Akciğerlere hava dolar.
D) Diyafram kası kasılır.

4-) Alveolle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Yemek ve soluk borusunun birleştiği kısımdır.
B) Süngerimsi yapıya sahiptir. Biri sağda, diğeri solda bulunur.
C) Soluk borusunun akciğerlere girince iki kola ayrılmasıdır.
D) Gaz değişiminin yapıldığı hava kesecikleridir.

5-) Aşağıdakilerden hangisi burnun görevidir?

A) Ses telleri bulunur.
B) Akciğerlerin çalışmasını destekleyen güçlü bir kastır.
C) Havanın alveollere iletilmesini sağlar.
D) Solunan havanın nemlendirilmesini sağlar.